Leerkracht met veerkracht: omgaan met stress (video)

Na een stormachtige coronaperiode hechten veel scholen belang aan het welzijn van de betrokken leerkrachten en leerlingen. Leerkrachten worden gevraagd om aan zelfzorg te doen, want “zelfzorg = teamzorg”. De vraag is niet alleen: hoe zorg je voor jezelf? Meer dan ooit beseffen we dat we onderwijs samen maken en dat zorg voor elkaar daar inherent deel van uitmaakt. Alleen gaat het sneller, maar samen gaat het beter!

In dit artikel, met bijbehorende video, zet Lisa Verhelst van Dagelijks Leren je op weg naar een grotere veerkracht.

Opgepast: weerslag

Voel jij het ook? Dat er na een aantal heftige weken, maanden en zelfs jaren eventjes rust is? Voorlopig kunnen we heel even lesgeven zonder algemene lockdowns en afstandslessen. Het heerlijke lentezonnetje geeft ons energie, we kunnen weer met z’n allen pauzeren in de leraarskamer en we zien de lachende (of boze) gezichten van onze leerlingen weer mondmaskerloos. Waar ik bang voor ben, is dat het net nu zal zijn dat wij onderwijsmensen het even moeilijk zullen hebben.

Ik ben vaak ziek tijdens de vakantie. Dat is geen vreemd fenomeen. Een hormoon als adrenaline kan ervoor zorgen dat je keihard blijft doorwerken en dat je je weerslag past voelt wanneer het weer even rustig is. Die weerslag ziet er bij iedereen anders uit:

• sommigen geraken een hele week niet uit de zetel
• sommigen hebben hoofdpijn of buikpijn zonder enige aanleiding
• sommigen zijn emotioneel en huilen bij elke film
• sommigen zijn extra prikkelbaar en verdragen niets van hun gezinsleden
• sommigen komen niet tot rust, ze blijven maar opruimen en naar hun computerscherm staren, zonder veel effectief werk te verrichten
• …

Ik denk dat de kans erin zit dat die vakantieweerslag er op grotere schaal zal komen voor onderwijsmensen die het moeilijk hadden tijdens de coronaperiode. Verder in dit artikel geef ik enkele tips over hoe je extra goed voor jezelf kan zorgen.

De tijgers in ons onderwijs

Het kan nooit kwaad om inzicht te verwerven in wat stress is. Laat me een complex fenomeen even heel eenvoudig uitleggen. Stress is een menselijke reactie op het leven. Wij kunnen niet leven zonder stress, meer nog, in sommige omstandigheden is het een kracht. In het leven nemen wij dingen waar: we zien een kind dat de straat oversteekt, we horen gerommel in de woonkamer, wij voelen dat een bakplaat heet is, wij ruiken rook, … Via onze zintuigen komt de wereld binnen.

Ons brein vangt deze prikkels op en zet ze om in signalen naar ons lichaam. In ongevaarlijke situaties gaat ons rationele brein aan het werk: we ruiken rook, maar we zitten aan een kampvuur en dus kunnen we deze informatie opslaan voor later. Bij potentieel gevaar heeft ons brein niet de tijd om te analyseren. Voor we het goed en wel beseffen, zijn de signalen al naar ons lichaam verstuurd.

De signalen van ons brein zorgen ervoor dat ons lichaam in actie kan schieten. We hebben, voor we het goed en wel beseffen, het kind al bij de arm gegrepen of onze hand van de bakplaat gehaald. De meeste mensen hebben een voorkeursstrategie: bevriezen, vechten of vluchten. Wat doe jij als je ‘s nachts een inbreker denkt te horen? Bevries je met open ogen in je bed, loop je met een brandblusser naar beneden om de inbrekers te confronteren of hang je met één been uit je slaapkamerraam, klaar om weg te lopen?

Deze stressreactie houdt ons in leven. Wanneer we een tijger tegenkomen, willen we niet eerst overwegen wat we het beste doen, maar willen we kunnen weglopen, een boom inklimmen, terugvechten of stokstijf stil blijven staan en hopen dat hij ons niet ziet. In het onderwijs en het dagelijkse leven komen we zelden een tijger tegen, maar we reageren even hevig op onderwijstijgers, zoals

• een mailtje van een ouder om 23 u.
• een kopietje dat je vergat te maken en waar je ‘s nachts aan denkt
• een drukke maandagochtend
• een strakke deadline voor de verbetering van de examens
• …

Het cadeautje dat stress ons geeft, is dat we die tijgers aankunnen. Wij kunnen een hele dag examens verbeteren en pas ‘s avonds beseffen dat we niet gegeten hebben, wij kunnen zondagavond tot 23 u. doorwerken zodat die drukke maandagochtend goed voorbereid is. Maar we kunnen dat wel alleen maar als we daarna tot rust komen. De herstelfase van stress is even belangrijk als de stresspiek: we willen dat onze hersenen even vaak op Chill FM staan, als op Stress FM.

Afstemmen op Chill FM

Nu we dus even zuurstof hebben, is het ontzettend belangrijk om heel bewust af te stemmen op Chill FM, ook als dat niet meteen lukt. Iedereen is anders, we krijgen allemaal van andere activiteiten energie of rust. Maar er zijn een aantal zaken die voor veel van ons gelijk lopen. Hier geven we alvast wat inspiratie:

• Diepgaande verbinding en connectie. Zoek de mensen op die je energie geven in een situatie waar jij helemaal van oplaadt, ook al is dat een halfuurtje gaan zwemmen met een vriend of één avond per week een spelletje spelen met je partner, in plaats van televisie te kijken.
• Beweging. Niet de kilometers die jij van jezelf moet lopen, maar de beweging die je plezier geeft. Dansen in de keuken tijdens het koken, een wandeling rond de blok, spelen met de kinderen, tennissen met je beste vrienden, met de zon op je smoel de runner’s high opzoeken, …
• Natuur. In een grasveld gaan liggen, een bos bloemen kopen, je planten verpotten, een wandeling maken, …
• Goed slapen. Geen schermen meer na 21 uur, een goed boek of een tas camillethee kan wel nog. De wekker zetten om 22u met je lievelingsliedje, waarna je naar bed gaat.
• Mediteren en ademhalen. Kies een gestolen momentje in je dagen waarop je heel even, al was het vijf minuten, de ogen kan sluiten en je focussen op je ademhaling. Dat kan dus ook onderweg naar huis op de trein zijn, of in de keuken terwijl je wacht tot de waterkoker klaar is, of 5 minuten in de tuin zitten, …
• …

Net zoals je eerst je eigen zuurstofmasker moet aanzetten voor je een ander kan helpen, zo moedigen we ook aan eerst je eigen potje te vullen voor je de last van elk teamlid, kind en ouder ook op je schouders gaat dragen.

Dagelijks Leren biedt individuele stresscoaching én workshops en trajecten voor schoolteams, met de focus op veerkracht en teamwerking.

Alleen gaat het sneller, samen gaat het beter.